Mard fil-Familja

INGLIŻ / MALTI

X’inhu l-mard kardjovaskulari?

Il-mard kardjovaskulari (CVD) huwa grupp ta’ kundizzjonijiet li jaffettwaw il-qalb u l-arterji, u jinkludi:

• mard tal-arterji tal-qalb – nuqqas ta’ ċirkolazzjoni tad-demm lejn il-qalb li jikkawża anġina u attakk tal-qalb;

• mard tal-arterji periferali – ċirkolazzjoni limitata ta’ demm lejn l-idejn u s-saqajn li tikkawża l-ulċeri; u

• mard ċerebrovaskulari – nuqqas ta’ ċirkolazzjoni tad-demm lejn il-moħħ li jikkawża puplesija.


Il-mard kardjovaskulari hu l-kawża numru wieħed tal-imwiet fid-dinja u 85% minn dawn l-imwiet huma relatati direttament mal-attakki tal-qalb u l-puplesiji.


X’inhuma l-fatturi li jqegħduk f’riskju għall-mard kardjovaskulari?

B’xorti tajba, ħafna CVDs jistgħu jiġu evitati. Dan jista’ jsir billi jiġu kkurati u indirizzati r-riskji magħrufa bħala modifikabbli, li huma:

  1. livell għoli ta’ kolesterol;

  2. pressjoni tad-demm għolja;

  3. it-tipjip;

  4. id-dijabete;

  5. in-nuqqas ta’ attività fiżika;

  6. l-obeżità; u

  7. il-konsum tal-alkoħol.


Min-naħa l-oħra, hemm fatturi ta’ riskju li ma jistgħux jinbidlu. Fost dawn il-fatturi mhux modifikabbli hemm:

  1. il-fatt li l-familja jkollha storja ta’ mard tal-qalb;

  2. l-età avvanzata;

  3. is-sess maskili; u

  4. ir-razza u l-etniċità: pereżempju, l-Afro-Amerikani huma f’riskju ikbar għas-CVD.


Għaliex il-mard kardjovaskulari fil-familja jżid ir-riskju ta’ dan it-tip ta’ mard?

Il-materjal ġenetiku tiegħek (il-ġeni) jgħaddi għandek mill-ġenituri u jiffurmalek iċ-ċelloli. Il-ġeni tiegħek jiddeterminaw kif tidher u kif jaħdem ġismek. F’ċerti każi, li jkollok ġenitur bijoloġiku li jbati b’ċerti kundizzjonijiet iżidlek ir-riskju li tiżviluppa l-istess kundizzjonijiet. Dan huwa differenti minn kundizzjoni li tintiret, jiġifieri meta ġene difettuż (mutat) jintiret direttament mill-materjal ġenetiku tal-ġenituri tiegħek.


Il-mard kardjovaskulari fil-familja jkun sinifikanti jekk:

• ħuk jew missierek ikunu jbatu bil-mard kardjovaskulari qabel l-età ta’ 55 sena; u/jew

• oħtok jew ommok ikunu jbatu bil-mard kardjovaskulari qabel l-età ta’ 65 sena.


X’għandi nagħmel jekk għandi l-mard kardjovaskulari fil-familja?

Li jkollok storja ta’ CVD fil-familja ma jfissirx bilfors li se tibda tbati bis-CVD inti wkoll. Sfortunatament, il-mard kardjovaskulari fil-familja huwa riskju li ma jistax jiġi modifikat, għalhekk trid tara kif tista’ tnaqqas ir-riskji li jistgħu jiġu modifikati:


  1. Ara li jkollok dieta tajba.

  2. Aqta’ t-tipjip – uża s-servizzi lokali li jgħinuk tieqaf tpejjep. Itlob il-parir tat-tabib dwar dan.

  3. Jekk tbati bid-dijabete, ikkontrolla l-livell taz-zokkor.

  4. Naqqas il-konsum tal-alkoħol.

  5. Agħmel l-eżerċizzju regolarment – uża t-taraġ minflok il-lift, imxi sal-ħwienet minflok tmur bil-karozza. Huwa rrakkomandat li tagħmel mill-inqas 150 minuta eżerċizzju ta’ intensità moderata fil-ġimgħa.

  6. Iċċekkja u kkontrolla l-pressjoni.

  7. Ikkontrolla l-livell tal-kolesterol.

  8. Qis li jkollok piż xieraq.


Tkellem mat-tabib tal-familja jekk għandek xi mistoqsija fuq xi mard fil-familja.


Punti ewlenin

• Jekk ikollok il-mard kardjovaskulari fil-familja ma jfissirx li żgur se jkollok mard kardjovaskulari int ukoll.

• L-għan ewlieni tiegħek għandu jkun li tgħix ħajja sana.

• Naqqas il-fatturi tar-riskju li tista’ tikkontrolla.


GĦAJNUNA

Jekk għandek xi mistoqsija dwar dan il-fuljett, ikkuntattjana fuq info@maltaheartfoundation.org jew mill-paġna ta’ Facebook tagħna.


Fatturi ta' RiskjuMHF Admin - Matthew Farrugia