It-Tipjip

It-tipjip kif iżidli r-riskju tal-mard tal-qalb?

Il-mard tal-qalb huwa l-kawża ewlenija tal-imwiet fil-pajjiżi żviluppati.
Madwar waħda minn kull ħames mewtiet relatati mal-mard tal-qalb hi marbuta mat-tipjip.
Is-sustanzi kimiċi tat-tabakk iwasslu għal aterosklerożi: l-akkumulazzjoni ta’ plakka fl-arterji tiegħek. Jekk tinstaddlek arterja li twassal id-demm lejn il-qalb jew il-moħħ, jista’ jtik attakk tal-qalb jew puplesija.
Pakkett sigaretti kuljum jirdoppja r-riskju ta’ attakk tal-qalb.
In-nikotina tas-sigaretti u tal-biċċa l-kbira tas-sigaretti elettroniċi hija sustanza vizzjuża ħafna li żżid ir-rata tat-taħbit tal-qalb u l-pressjoni tad-demm.
It-tipjip inaqqas il-livelli ta’ lipoproteina ta’ densità għolja (HDL) (il-kolesterol it-“tajjeb”) u jżid il-kolesterol ta’ lipoproteina ta’ densità baxxa (LDL) (il-kolesterol il-“ħażin”).

Minbarra l-mard tal-qalb, kif inhu perikoluż it-tipjip?

Is-sigaretti fihom aktar minn 7,000 kimika; 70 jew iktar minnhom għandhom il-potenzjal li jikkawżaw kanċer.
Min ipejjep jitlef madwar 10 snin minn ħajtu meta mqabbel ma’ min ma jpejjipx.
Kull sena f’Malta, iktar minn 460 persuna jmutu minn mard bit-tipjip tat-tabakk.
Is-sigaretti jżidu r-riskju tal-kanċer tal-pulmun u l-infezzjonijiet fil-pulmun, u jistgħu jwasslu għal kundizzjoni magħrufa bħala marda pulmonari ostruttiva kronika (COPD). Il-kanċer tal-pulmun huwa l-kawża ewlenija tal-mewt tal-kanċer mad-dinja kollha u disgħa minn kull għaxar każijiet ta’ kanċer tal-pulmun jiġu mit-tipjip.
It-tipjip iżid ir-riskju ta’ ħafna tipi oħra ta’ kanċer. Iżid ukoll ir-riskju li tiżviluppa d-dijabete, idgħajjef is-sistema immunitarja, u jnaqqas il-fertilità, fost l-oħrajn.
It-tabakk jagħmel ħsara wkoll lil ta’ madwarek minħabba l-effetti tat-tipjip passiv, magħruf ukoll bħala second-hand smoke.

Is-sigaretti elettroniċi huma ta’ periklu?

Bis-sigaretti elettroniċi tieħu n-nikotina mill-fwar.
Għalkemm dawn is-sigaretti jistgħu jagħmlu inqas ħsara mis-sigaretti komuni, xorta għandhom ir-riskji tagħhom.
L-impatt fit-tul tas-sigaretti elettroniċi fuq is-saħħa għadu jrid jiġi stabbilit.
Is-sigaretti elettroniċi fihom in-nikotina, li tqabbdek il-leblieba.

X’inhuma l-benefiċċji jekk nieqaf inpejjep?

F’temp ta’ 20 minuta, il-pressjoni tad-demm u r-rata tal-polz jonqsu.
Wara jumejn, tlieta, is-sens tax-xamm u tat-togħma jitjiebu.
Fi żmien ġimagħtejn sa tnax-il ġimgħa, il-pulmun ikun kapaċi jżomm aktar arja, u b’hekk tkun tista’ tieħu n-nifs aħjar u jkollok aktar enerġija.
Wara sena, ir-riskju li jaqbdek attakk tal-qalb jinżel b’nofs ta’ min ipejjep.
Fi żmien ħames snin sa għaxra, ir-riskju li jkollok kanċer tal-pulmun jonqos bin-nofs; ir-riskju ta’ puplesija u ta’ kanċer fil-ħalq, fil-griżmejn, fl-esofagu u fil-frixa jonqos ukoll.
Fi żmien ħmistax-il sena r-riskju ta’ mard kardjovaskulari jkun kważi daqs ta’ min ma jpejjipx.

Kif nista’ naqta’ t-tipjip?

Ikteb lista ta’ raġunijiet għala trid tieqaf tpejjep.
Agħżel data meta se tieqaf u żomm magħha.
Tgħallem rażżan il-kilba għat-tipjip billi: tittardja t-tipjip bi tliet minuti sakemm tgħaddi l-leblieba, tixrob tazza ilma, jew tedha b’xi ħsieb ieħor.
Ibdel ir-rutina u evita s-sitwazzjonijiet li fihom normalment tpejjep.
Armi l-ashtrays u l-lighters. Naddaf id-dar u l-karozza biex teħles mir-riħa tat-tabakk.
Żomm rendikont tal-flus li tkun qed tiffranka għax ma tkunx qed tpejjep.
Sib l-appoġġ – jekk tfittex l-għajnuna, hemm ċans ikbar li jirnexxilek. Hemm servizzi lokali biex jgħinuk taqta’ t-tipjip.

Liema servizzi ta’ għajnuna nsib lokalment?

Għajnuna individwali:
Kull nhar ta’ Erbgħa mill-5-7pm jiġu offruti sessjonijiet individwali b’xejn fiċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Furjana, tal-Mosta u ta’ Raħal Ġdid. Dawn huma offruti wkoll l-Isptar Ġenerali ta’ Għawdex.
Tista’ tapplika għall-għajnuna billi timla l-formola minn dan is-sit: https://deputyprimeminister.gov.mt/en/health-promotion/Pages/Services/Quit-Smoking.aspx.
Numru bla ħlas għall-pariri u biex tagħmel appuntament: 8007 3333.
Indirizz elettroniku: health.pro@gov.mt.
Sit: https://deputyprimeminister.gov.mt/en/environmental/tobaccofree/Pages/Tobaccofree/Tobacco-Cessation-Services.aspx.
Tabib tal-familja:

Tista’ wkoll tfittex l-għajnuna tat-tabib tal-familja tiegħek, ngħidu aħna, b’terapija ta’ sostituzzjoni tan-nikotina.

Punti ewlenin:

It-tipjip iżid sew ir-riskju tal-mard tal-qalb, u jżid ir-riskju ta’ bosta tipi differenti ta’ kanċer u kumplikazzjonijiet oħra.
Is-sigaretti elettroniċi għandhom il-periklu tagħhom ukoll, mhux bħalma jaħsbu xi wħud.
Qatt mhu tard biex tieqaf tpejjep.
Ikkuntattja s-servizzi offruti f’Malta ħalli taqta’ t-tipjip!

GĦAJNUNA

Jekk għandek xi mistoqsija dwar dan il-fuljett, ikkuntattjana fuq info@maltaheartfoundation.org jew mill-paġna ta’ Facebook tagħna.