It-Tniġġis fl-Arja

INGLIŻ / MALTI

X’inhu t-tniġġis fl-arja?

  • It-tniġġis fl-arja jirreferi għall-partiċelli u l-gassijiet fl-arja li huma ta’ ħsara għalina meta nieħdu n-nifs.

  • Fost dawn insibu l-monossidu tal-karbonju (CO), id-dijossidu tan-nitroġenu (NO2) u l-materja partikulata (taħlita ta’ partiċelli solidi u likwidi bħal trab u nugrufun).

  • Is-sors primarju tat-tniġġis fl-arja huwa l-ħruq ta’ fuels fossili. Dawn jinħarqu l-aktar mill-karozzi u l-fabbriki.


It-tniġġis fl-arja f’Malta

Lokalment, it-tniġġis fl-arja jikkontribwixxi sostanzjalment għar-rata ġenerali ta’ mortalità. Aktar minn 500 persuna jmutu qabel iż-żmien kull sena. Lokalment, it-tniġġis fl-arja huwa iktar mid-doppju tal-medja Ewropea.


Kif jista’ t-tniġġis fl-arja jagħmel il-ħsara lill-qalb?

  • It-tniġġis fl-arja jagħmel ħsara lill-vini u jġegħelhom jidjiequ. B’hekk id-demm ma jgħaddix sew u tiżdied il-pressjoni.

  • Ħsara permanenti fil-qalb tista’ twassal għall-insuffiċjenza tal-qalb.

  • It-tniġġis fl-arja jfixkel ukoll l-attività elettrika normali tal-qalb u jħaxxen id-demm.

  • Ħsara bħal din tista’ twassal għal riskju akbar ta’ attakk tal-qalb jew puplesija.

  • It-tniġġis fl-arja jista’ jkompli jiggrava kundizzjonijiet mediċi oħra bħall-ażma u l-kanċer.


Kif nista’ nevita l-konsegwenzi tat-tniġġis fl-arja u nibqa’ f’saħħti? 

  • Jekk tbati bil-mard tal-qalb, evita kemm tista’ l-arja mniġġsa.

  • Evita li timxi f’toroq traffikużi jew f’żoni industrijali fejn hemm ħafna fabbriki.

  • Agħmel il-qadi tiegħek f’ħinijiet aktar kalmi u mhux fl-aqwa tat-traffiku.


Barra minn hekk, huwa dejjem irrakkomandat li tgħix ħajja sana billi ssegwi dawn il-punti importanti:

  1. Ara li jkollok dieta tajba.

  2. Aqta’ t-tipjip – uża s-servizzi lokali li jgħinuk tieqaf tpejjep. Itlob il-parir tat-tabib dwar dan.

  3. Jekk tbati bid-dijabete, ikkontrolla l-livell taz-zokkor.

  4. Naqqas il-konsum tal-alkoħol.

  5. Agħmel l-eżerċizzju regolarment – uża t-taraġ minflok il-lift, imxi sal-ħwienet minflok tmur bil-karozza. Huwa rrakkomandat li tagħmel mill-inqas 150 minuta eżerċizzju ta’ intensità moderata fil-ġimgħa.

  6. Iċċekkja u kkontrolla l-pressjoni.

  7. Ikkontrolla l-livell tal-kolesterol.

  8. Qis li jkollok piż xieraq.


Kif nista’ nnaqqas it-tniġġis tal-arja?

  • Uża t-trasport pubbliku jew irkeb ma’ ħaddieħor (car pooling).

  • Uża mezzi tat-trasport tajbin għall-ambjent, bħall-mixi u r-rota, jew investi f’vetturi elettriċi (scooters/muturi/karozzi tal-elettriku).

  • Il-vetturi elettriċi jistgħu jiġu ċċarġjati mill-ġdid bis-saħħa tal-enerġija rinovabbli, bħall-enerġija solari, tar-riħ jew idroelettrika.


Punti importanti

  • It-tniġġis fl-arja jirreferi għall-partiċelli u l-gassijiet fl-arja.

  • Il-karozzi u l-fabbriki huma l-akbar sorsi tat-tniġġis fl-arja.

  • It-tniġġis fl-arja huwa ta’ ħsara kemm għall-qalb kif ukoll għas-saħħa ġenerali.

  • Għix ħajja sana u meta tista’, evita l-arja mniġġsa.


GĦAJNUNA

Jekk għandek xi mistoqsija dwar dan il-fuljett, ikkuntattjana fuq info@maltaheartfoundation.org jew mill-paġna ta’ Facebook tagħna.

Fatturi ta' RiskjuMHF Admin - Matthew Farrugia